Wanneer ouders uit elkaar gaan, gebeurt het meer dan eens dat de kinderen plots een wapen worden voor de ene ouder om de andere ouder te kunnen kwetsen. De belangrijkste rol van de ouder, namelijk de opvoedende taak, wordt daarbij veelal uit het oog verloren.

Ouders zullen vanzelfsprekend steeds van oordeel zijn dat zij rekening houden met de kinderen en dat zij hun belang dienen te verdedigen ten aanzien van de andere ouder, doch vaak komt de focus van de ene ouder volledig te liggen op de strijd tegen de ex-partner, waarbij het belang van de kinderen volledig naar de achtergrond verdwijnt.

Dat dergelijke houding geenszins strookt met het belang van de kinderen hoeft geen betoog, doch er dient ook benadrukt te worden dat dergelijke houding vroeg of laat ernstige gevolgen kan hebben voor de (ontwikkeling van de) kinderen, die hierin betrokken worden.

Het is namelijk zo dat kinderen een sterk loyaliteitsgevoel hebben naar beide ouders toe en zij – tenzij er natuurlijk sprake is van zeer uitzonderlijke omstandigheden – het recht moeten hebben om een band te onderhouden met beiden.

Vaak staan ouders er niet bij stil dat wanneer zij verzeilen in een ernstig conflict omtrent de kinderen, zij soms bewust of onbewust gedwongen worden om een keuze te maken tussen de beide ouders. Dit is zeker het geval wanneer ouders de kinderen rechtstreeks betrekken bij ruzies en conflicten. Op dat ogenblik staan ouders geenszins stil bij de zware, emotionele druk die komt te liggen op de schouders van kinderen, die zoveel als mogelijk dienen te worden afgeschermd van dergelijke negatieve gevoelens.

De impact van een scheiding op kinderen valt al niet te onderschatten, laat staan dat zij vervolgens ook nog eens meegesleurd worden in de strijd en het gevoel krijgen dat zij voor één van beide ouders dienen te kiezen.

Een ouder die er alles aan doet om kinderen naar zijn hand te zetten, te manipuleren en op te zetten tegen de andere ouder staat op dat ogenblik vaak niet stil bij het gegeven dat dergelijke situaties ontzettend kunnen escaleren en in de meest extreme gevallen kunnen leiden tot oudervervreemding en zelfs ouderverstoting in hoofde van de kinderen. Men spreekt alsdan ook wel van het (niet algemeen erkende) Parental Alienation Syndrome, te weten de vaststelling dat kinderen één van de beide ouders stelselmatig afwijzen.

Parental Alienation Syndrome

Voormeld syndroom werd voor het eerst beschreven in 1984 door Prof. Dr. Richard A. Gardner, hoogleraar in de toegepaste kinderpsychiatrie aan de Columbia Universiteit van New York en wordt door hem gedefinieerd als ‘een afwijking die zich bijna uitsluitend voordoet bij conflicten rond ouderlijk gezag. Primair kenmerk is de lastercampagne die het kind voert tegen een ouder, een campagne waar geen geldige reden voor is. Het is het resultaat van de combinatie van de indoctrinatie door een programmerende (hersenspoelende) ouder en de eigen bijdragen van het kind aan de verkettering van de ouder die het doelwit is’.

Het ouderverstotingssyndroom wordt voornamelijk gekenmerkt door een regelrechte lastercampagne van de ene ouder ten opzichte van de andere ouder. Daarbij worden de kinderen opgezet tegen deze andere ouder, waardoor zij hem/haar beschouwen als ‘de slechte’ en zich hiernaar ook gaan gedragen.

Voormelde lastercampagne kenmerkt zich door het uiten van minachting ten aanzien van de andere ouder – dit vaak zonder enige reden -, het ontstaan van de zwart-witte situatie waarbij de ene ouder enkel goed is en de andere ouder enkel slecht, het gebrek aan schuldgevoelens over de houding ten aanzien van de verstoten ouder, de uitbreiding van de vijandige houding tot de ganse omgeving van de verstoten ouder en dergelijke meer.

Al deze gedragingen leiden uiteindelijk tot een verstoting door de kinderen van de afgewezen ouder, hetgeen vaak een totale contactbreuk tot gevolg heeft, waartegenover de verstoten ouder compleet machteloos staat. Het weze opgemerkt dat het bijzonder moeilijk is om, eens de situatie zodanig geëscaleerd is, hieraan een einde te stellen.

Enerzijds gebeurt het vaak dat de verstoten ouder contacten begint op te dringen aan de kinderen, waarbij zij door de andere ouder gestimuleerd worden om deze contacten te saboteren, hetgeen de situatie uiteindelijk alleen maar erger maakt.

Anderzijds komt ook het tegenovergestelde vaak voor : de afgewezen ouder ziet geen oplossingen meer en neemt afstand van de kinderen, waarbij zij vervolgens de indruk krijgen dat zij niet meer belangrijk zijn. Dit gevoel wordt vervolgens misbruikt door de andere ouder om de positie van ‘de slechte ouder’ te benadrukken en te bevestigen.

Dergelijke situatie wordt met andere woorden een soort van munitie voor de andere ouder, die daarbij aan de kinderen wijs maakt dat de andere ouder hen niet meer belangrijk vindt. Maar wat zijn dan wel mogelijke oplossingen om de relatie tussen het kind en de verstoten ouder te herstellen? Vaak kan het nuttig zijn om een onafhankelijke en neutrale derde te betrekken in de situatie, zoals een psycholoog of een bemiddelaar. Dit vereist echter een bereidwilligheid van beide ouders, die er vaak niet zal zijn.

De verstoten ouder kan ook juridische stappen ondernemen door het vatten van de bevoegde Familierechtbank om onder meer een gewijzigde verblijfsregeling te bekomen teneinde stelselmatig en op het tempo van de kinderen tot contactherstel en -opbouw te komen. Er dient wel opgemerkt te worden dat het aantonen van dergelijke vervreemding en verstoting niet eenvoudig is. De situatie is immers nooit zwart-wit en de ene ouder zal het buitenspel zetten van de andere ouder zelden toegeven. Vaak zal immers het argument gebruiken dat de kinderen het zelf zo willen.

Ook de kinderen zullen niet altijd kunnen aangeven wat er gaande is, daar waar de beïnvloeding door de ene ouder er vaak voor zorgt dat zij menen dat er niets mis is met de bestaande situatie. Het is in die gevallen vaak van belang om kinderen die in dergelijke situatie verkeren – indien zij de leeftijd des onderscheids hebben, dewelke normaliter bepaald wordt op 12 jaar – te laten horen door een speciaal daartoe opgeleide Familierechter, waarbij diens kritisch oor veelal zal kunnen uitmaken wat er precies aan de hand is.

Wanneer uit het horen van de kinderen geen duidelijke signalen naar voren komen of wanneer de kinderen nog te jong zijn om gehoord te worden, bestaat tot slot nog de mogelijkheid om een deskundige te laten aanstellen die de nodige professionele vaststellingen kan doen en de rechter kan adviseren. Dit is jammer genoeg een zéér dure aangelegenheid die niet iedereen zich kan permitteren. Een goede verdediging door een advocaat die de kenmerken van ouderverstoting reeds in een eerste fase kan opmerken, is dan ook ten stelligste aangeraden.

Heeft u het gevoel dat u ongewenst buitengesloten wordt door uw ex-partner aangaande de opvoeding en de zorg over de kinderen, dat het steeds moeilijker wordt om contacten te onderhouden met de kinderen of dat zij zonder aanwijsbare redenen afstand nemen van u? Aarzel dan niet om ons kantoor te contacteren voor een uitgebreid advies op maat of voor het starten van een gerechtelijke procedure.